Klucz dynamometryczny

Klucz dynamometryczny to obowiązkowy element wyposażenia każdego profesjonalnego warsztatu samochodowego. To narzędzie służące do dokręcania i odkręcania połączeń śrubowych ze ściśle określoną siłą. Klucz dynamomentryczny pozwala na wybór i dostosowanie momentu do konkretnego połączenia. Jest on szczególnie polecany w sytuacjach, gdy śruby łączą ze sobą elementy aluminiowe lub aluminium ze stalą. W takich połączeniach niezwykle ważna jest wysoka precyzja. Doskonałym przykładem jest głowica silnika.

Klucz dynamometryczny wykorzystuje zasady prawa Hooka, które zostało opracowane w XVII wieku. Angielski naukowiec, Robert Hook stwierdził, że dane ciało odkształca się pod wpływem działającej siły w sposób wprost proporcjonalny do wartości tej siły. I właśnie wartość tej siły wyznacza klucz dynamometryczny. Odpowiednie momenty obrotowe (siły) dokręcenia są opracowywane i podawane w specjalnych tabelach. Ich wartość zależy m.in. od rozmiaru śruby czy materiału jej wykonania. Przy tworzeniu tych tabel założono, że współczynnik tarcia między śrubą i nakrętką wynosi 0,1, a naprężenie w czasie pracy nie przekracza 70% minimalnej granicy plastyczności elementów.

Rodzaje narzędzi dynamometrycznych

Najpopularniejsze rodzaje kluczy dynamometrycznych to:

• Klucz wskazówkowy

Klasyczny i jeden z najprostszych kluczy dynamometrycznych. Jest wyposażony w specjalną wskazówkę z podziałką pokazującą wartość momentu. Znajduje się ona powyżej rączki. Podczas dokręcania śruba stawia opór. Wtedy wskaźnik klucza wychyla się. Dzięki temu możesz sprawdzić na skali, z jaką siłą dokręcasz w danej chwili. Niektóre klucze wskazówkowe posiadają system blokujący klucz. Aktywuje się on po osiągnięciu ustawionego wcześniej naprężenia. W ten sposób uniemożliwia dalsze dokręcanie i potencjalne uszkodzenie śrub. Główne atuty klucza wskazówkowego to niska cena i niezawodność działania. Dobrej jakości narzędzia wskazują z dokładnością do 4%.

• Klucz mechaniczny

To jeden z najpopularniejszych kluczy dynamometrycznych. Pozwala na dokręcanie połączeń śrubowych z momentem od 20 do 200 Nm. Nazywany jest także kluczem klikowym. W jego konstrukcji zastosowano specjalną sprężynę. Podczas dokręcania wygina się ona w odpowiedni sposób. Specjalna zapadka blokuje klucz przy przekroczeniu ustawionej wcześniej siły dokręcania. W momencie osiągnięcia tej wartości słychać charakterystyczne „kliknięcie” klucza.

• Klucz łamany

Narzędzie jest wyposażone w specjalny zawias. Podczas dokręcania śruby tym kluczem jego przednia część łamie się o około 20 stopni, gdy zostanie osiągnięta określona wcześniej wartość momentu. Dla użytkownika to sygnał, że należy zakończyć pracę. Po wyciągnięciu klucz wraca do pierwotnej pozycji. Narzędzie jest wyposażone w prosty mechanizm, który chroni przed „przekręceniem” śruby lub nakrętki.

• Klucz elektroniczny

Ten typ systematycznie zyskuje coraz większą popularność. Jego największe zalety to komfort użytkowania oraz wysoka dokładność. W ofertach producentów dostępne są już modele, które zapewniają precyzję od 0,5 do 4%. Klucz elektroniczny może być wyposażony w dodatkowe funkcje jak pamięć ustawień czy możliwość współpracy z komputerem. Narzędzie jest wyposażone w ekran LCD, na którym możesz odczytać aktualne ustawienia. Pomiar momentu jest dokonywany przez tzw. tensometr połączony z drążkiem skrętnym. Po przekroczeniu wartości momentu ustawionej na kluczu emitowany jest sygnał dźwiękowy. W niektórych modelach chowają się zapadki, co uniemożliwia dalsze dokręcanie śruby.

Do klucza dynamometrycznego dostępne są także różnego rodzaju akcesoria. Pozwalają one dostosować działanie narzędzia do konkretnych potrzeb. Akcesoria zwiększają funkcjonalność klucza. Pomagają także w dokręcaniu śrub i nakrętek z precyzyjnie określoną siłą. Obok standardowej nasadki dostępne są także wymienne końcówki do klucza (płaska, oczkowa czy grzechotkowa). Wzmacniacz momentu pozwala skutecznie odkręcać zablokowane lub zardzewiałe połączenia. Wskaźnik kątowy jest przydatny podczas wykonywania prac wymagających szczególnej precyzji.

Do czego służy klucz dynamometryczny?

Klucz dynamometryczny jest powszechnie wykorzystywany w wielu gałęziach przemysłu. Jedną z nich jest motoryzacja. Za pomocą klucza dynamometrycznego możesz zamocować:

• śruby w kołach,
• głowicę silnika,
• świece,
• klocki hamulcowe,
• bagażnik na rower,
• box dachowy.

Elementy bloku silnika wymagają specjalnej techniki dokręcania, a więc kilku serii z określonymi momentami. W razie nieprawidłowości w czasie dokręcania poszczególnych elementów wzrasta ryzyko uszkodzenia uszczelki, samej głowicy czy nawet całego bloku silnika.

Podczas użytkowania klucza warto pamiętać, żeby w przypadku świec i drobnych elementów nie naruszyć delikatnych śrub. Dlatego najlepiej stosować moment 0-20 Nm. W przypadku dokręcania kół wybierz klucz z zakresem 80-120 Nm lub 40-200 Nm. Dokręcania śrub w silniku wymaga momentu ok. 30 Nm.

Istotny jest także dobór odpowiedniego rozmiaru gniazda grzechotki. Do prac przy samochodzie lub motocyklu minimalny rozmiar to 3/8 cala. W cięższych zadaniach sprawdzi się klucz półcalowy, którym można dokręcać śruby w rozmiarze ponad 13. Klucz ¼ cala nadaje się do bardziej precyzyjnych prac oraz połączeń o niskim stopniu obciążenia.

Jak dbać o klucz dynamometryczny?

Jednym z najczęstszych błędów popełnianych przez serwisy samochodowe jest korzystanie z nieskalibrowanego klucza dynamometrycznego. Za każdym razem przyrząd powinien być ustawiany pod kątem konkretnego samochodu oraz śruby. Niestety często serwisanci używają identycznej siły niezależnie od typu pojazdu. Może to powodować:

• zbyt mocne przykręcenie koła oraz późniejszy problem z jego odkręceniem,
• zbyt słabe przykręcenie koła i ryzyko poluzowania go w czasie jazdy.

Po zakończeniu każdego dnia pracy należy wyzerować klucz dynamometryczny. W przeciwnym wypadku jego elementy ulegają szybszemu zużyciu. Każdy nowy klucz jest już skalibrowany. Po upływie roku należy go ponownie ustawić.

Pamiętaj, że nawet pomimo używania w pełni sprawnego, skalibrowanego klucza dynamometrycznego, warto skontrolować stan zamocowania kół po przejechaniu kilkudziesięciu kilometrów. Dlaczego? Po opuszczeniu auta z podnośnika i finalnym dokręceniu śrub czasami powstaje mikroszczelina. Może ona do poluzowania się kół. Dlatego warto ponownie sprawdzić stan dokręcenia i w ten sposób zapobiec potencjalnie niebezpiecznej sytuacji.

Klucz dynamometryczny to obowiązkowy elementy wyposażenia każdego warsztatu. Jeśli sam wymieniasz koła w swoim samochodzie, to z pewnością przyda Ci się tego typu narzędzie. Dzięki niemu zyskasz pewność prawidłowego dokręcenia śrub i nakrętek, co przełoży się na Twoje bezpieczeństwo w czasie jazdy.